Mikroorganizmy w środowisku. Konferencja hydromikrobiologiczna

Na VI Ogólnopolską Konferencję Hydromikrobiologiczną zapraszają wespół Uniwersytet Gdański i Politechnika Gdańska. Tytuł zjazdu brzmi „Mikroorganizmy w środowisku – od ekologii do technologii”. Konferencja rozpoczęła się w niedzielę, 6 czerwca w Instytucie Oceanografii w Gdyni. W poniedziałek gości na politechnice, na kolejne dwa dni powróci na uniwersytet.

Tematyka referatów dotyczy roli mikroorganizmów w środowisku wodnym i w technologii wody, ścieków oraz odpadów, a także najnowszych technologii stosowanych do usuwania mikroorganizmów w procesach oczyszczania wód i ścieków.

Poruszane są zagadnienia dotyczące różnorodności biologicznej mikroorganizmów wodnych, interakcji pomiędzy mikroorganizmami a czynnikami środowiska, udziału mikroorganizmów w obiegu pierwiastków, o samooczyszczaniu wody oraz roli mikroorganizmów w inżynierii środowiska.

Konferencja jest kontynuacją spotkań naukowych specjalistów z zakresu mikrobiologii wody i ścieków zapoczątkowanych w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku przez prof. Kazimierza Matusiaka – znanego mikrobiologa wody i ścieków.

W drugim dniu konferencji na Politechnice Gdańskiej świętujemy jubileusz 45-lecia pracy zawodowej prof. Krystyny Olańczuk-Neyman, której dokonania naukowe, postawa życiowa, a także nieprzeciętne umiejętności organizacyjne, jak podkreśla prof. Henryk Krawczyk, rektor naszej uczelni, są wspaniałym przykładem na to, jak kobiety ubogacają świat nauki.

– Pani otwartość, kobiecość i wdzięk są potrzebne Wydziałowi Inżynierii Lądowej i Środowiska, ale także całej naszej uczelni – mówił gratulując sukcesów, prof. Henryk Krawczyk.

Prof. Jerzy Sawicki, prodziekan ds. nauki WILiŚ wspominał, że kiedy prof. Olańczuk-Neyman rozpoczynała pracę na wydziale tematyka technologii wody i ścieków w Polsce dopiero zaczynała raczkować. – Weszłaś na nowe nie uprawiane dotąd pole naukowe i masz znaczący wpływ w kształtowanie tej branży – mówił prodziekan.

Warto wspomnieć, że w roku 1972, kiedy młoda dr Olańczuk rozpoczynała pracę na Wydziale Hydrotechniki, była tam jedyną kobietą adiunktem. Dziś ta sytuacja wygląda zupełnie inaczej.

Przewodnicząca Komitetu Inżynierii Środowiska PAN, prof. Czesława Rosik-Dulewska podczas uroczystej sesji z nieukrywanym wzruszeniem dziękowała za wspólną pracę i podkreślała, że dzięki takim ludziom jak prof. Krystyna Olańczuk-Neyman, nauka jest piękna. – Dziękuję za radość, ciepło i aktywność – mówiła prof. Czesława Rosik-Dulewska.

Gratulował również senator prof. Janusz Rachoń, rektor poprzedniej kadencji Politechniki Gdańskiej. – Przez sześć lat ściśle z panią współpracowałem i nigdy nie słyszałem, aby pani narzekała – mówił z uznaniem senator. – Niestrudzenie służyła pani dobremu imieniu Politechniki Gdańskiej. Z podziwem wspominam pani zaangażowanie w prace Senackiej Komisji ds. Kształcenia, dziękuję za czas przewodniczenia Radzie Programowej Studium Nauczania Matematyki, wiem, że cieszy się pani wielkim uznaniem środowiska naukowego – wymieniał profesor.

Patronat nad konferencją objęli rektorzy obu uczelni oraz Komitet Badań Morza PAN, Komitet Ekologii PAN i Komitet Inżynierii Środowiska PAN.

Politechnika Gdańska, aula w Gmachu Głównym
Gdańsk Wrzeszcz, ul. Gabriela Narutowicza 11/12
poniedziałek w godz. 11.30-17.00

Uniwersytet Gdański, Instytut Oceanografii
Gdynia, al. Marszałka Józefa Piłsudskiego 46
wtorek, środa w godz. 9-16

Poniżej rozmowa z szanowną jubilatką, prof. dr hab. inż. Krystyną Olańczuk-Neyman, wieloletnim kierownikiem Katedry Technologii Wody i Ścieków

Na początek pytania sprowokowane bieżącą sytuacją w kraju. Co nam grozi w sytuacji powodzi? Z jakich źródeł potencjalnie płyną niebezpieczeństwa?

Powódź niesie poważne potencjalne zagrożenie mikrobiologiczne spowodowane zalaniem składowisk odpadów, cmentarzy, osadników gnilnych, zanieczyszczeniem studni dostarczających wodę  do spożycia, rozkładem martwych zwierząt itp. Zagrożenie jest ściśle związane  z  możliwością rozprzestrzeniania się organizmów chorobotwórczych jak np. wnikające drogą pokarmową bakterie z rodzaju Salmonella czy też wirusy jelitowe wywołujące m.in. zatrucia pokarmowe, a także wnikające poprzez uszkodzoną powierzchnię skóry bakterie Clostridium tetani wywołujące tężca.

Czy środowisko naukowe zauważa problemy polityki przeciwpowodziowej w Polsce?

Dyrektywa Unii Europejskiej - tzw. Dyrektywa Przeciwpowodziowa w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim weszła w życie pod koniec 2007 roku.
Zgodnie z tym dokumentem do roku 2011 jesteśmy zobowiązani do dokonania wstępnej  oceny ryzyka w poszczególnych dorzeczach i na związanych z nimi obszarach wybrzeża.  Po drugie do roku 2013 musimy przygotować mapy ryzyka powodziowego i mapy zagrożenia powodziowego, które powinny określać obszary wysokiego, średniego i niskiego ryzyka, w tym obszary, na których wystąpienie powodzi uważane byłoby za zjawisko ekstremalne. Należy także podać takie szczegóły prognostyczne jak przewidywana głębokość wody, rodzaje działalności gospodarczej dotkniętej skutkami powodzi, potencjalna liczba mieszkańców dotkniętych powodzią oraz potencjalne szkody dla środowiska. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym muszą być gotowe do 2015 roku.
Powyższe zadania leżą w kompetencji Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej, z którymi współpracują placówki naukowe, w tym nasza uczelnia. 

Proszę o dobre słowo na temat mikroorganizmów w wodzie, które „pracują” na rzecz człowieka, czy szerzej środowiska. Zależy mi na wskazaniu największego przyjaciela wśród maleńkich.

Wśród mikroorganizmów, do których zalicza się: bakterie, grzyby niższe (pleśnie  i drożdże), glony i pierwotniaki, do najaktywniejszych należą bakterie. Im to zawdzięczamy procesy samooczyszczania polegające na usuwaniu zanieczyszczeń środowiska wodnego (mineralizację) i kreowanie środowiska odpowiedniego dla rozwoju organizmów zielonych prowadzących proces fotosyntezy i natleniających środowisko.
Odpowiedź na pytanie o „największego przyjaciela wśród maleńkich” nie może być jednoznaczna. Do przyjaciół możemy zaliczyć mikroorganizmy biorące udział w samooczyszczaniu wód i ścieków,  produkujące substancje antybiotyczne wykorzystywane w medycynie, jak też bakterie stosowane w bioremediacji gruntów np. zanieczyszczonych substancjami ropopochodnymi.   
Jednocześnie poza chorobotwórczymi, do groźnych dla człowieka należy zaliczyć np.  bakterie lekooporne, w tym wielooporne na antybiotyki, zakłócające procesy biologiczne i ścieków, bakterie wtórnie zanieczyszczające wody w sieci wodociągowej, a także niektóre cyjanobakterie wytwarzające substancje toksyczne dla ludzi.

Jak technika czy technologia radzi sobie z usuwaniem mikroorganizmów w ściekach?

Ścieki podawane oczyszczaniu biologicznemu są pozbawiane ponad 90-99 proc. bakterii, w tym chorobotwórczych. Pomimo to, z uwagi na wysoką początkową liczbę mikroorganizmów w ściekach surowych, odpływy z oczyszczalni nadal nie są bezpieczne pod względem mikrobiologicznym. Odprowadzanie ścieków oczyszczonych do odbiorników w rejonach wrażliwych wymaga zastosowania dezynfekcji. Obecnie do dezynfekcji oferuje się: metody membranowe, ozonowanie lub naświetlanie promieniowaniem UV.       

Jaka sytuacja wodno-ekologiczna panuje w Trójmieście i w jakiej części metropolii pijemy najlepszą wodę?

Generalnie w Trójmieście od ponad 10 lat trwają intensywne prace nad poprawą stanu środowiska w tym środowiska wód powierzchniowych, łącznie z przybrzeżnymi wodami morskimi. Zlikwidowano liczne źródła zanieczyszczeń jak np. nielegalne podłączenia sieci kanalizacyjnych bezpośrednio  do cieków, nieszczelne osadniki gnilne oraz zbudowano rurociąg odprowadzający ścieki oczyszczone z oczyszczalni „Wschód” do Zatoki Gdańskiej w odległości 2-3 km od brzegu. Efektem tych działań jest znacząca poprawa jakości wód powierzchniowych i dostęp do większości kąpielisk.
Woda przesyłana ze stacji oczyszczania spełnia wszystkie wymagania stawiane wodzie do spożycia. Jej jakość może się nieco obniżać w trakcie przesyłania rozległą siecią wodociągową. Z punktu widzenia cech organoleptycznych najsmaczniejsza jest woda pochodząca z ujęć wgłębnych.

Proszę o przykład takiej myśli naukowej z ostatnich lat, która zmieniła bądź podniosła komfort ekologiczny na naszym terenie w kontekście inżynierii środowiska.

Jednym z przykładów jest zastosowanie biologicznych metod do usuwania biogenów ze ścieków, co zmniejszyło zjawisko eutrofizacji w odbiornikach ścieków oczyszczonych,  w konsekwencji tzw. zakwity wód.
Innym przykładem może być zdecydowane ograniczenie ładunku zanieczyszczeń wprowadzanych wraz z wodami potoków i  wodami burzowymi do przybrzeżnych wód morskich, co pozwoliło na otwarcie przybrzeżnych kąpielisk.